Dames en heren,
Welkom in Groenekan bij het Platform WO2 Jaarcongres. Als voorzitter van het Platform WO2 ben ik blij om u allen vandaag bijeen te zien.
Op verzoek van het Platform hebben het Nationaal Comité 4 en 5 mei en het NIOD, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies deze dag vol inspiratie voor u georganiseerd. En ik kijk uit naar deze dag.
Het Platform WO2 is een netwerkorganisatie waarin het NIOD, Netwerk Oorlogsbronnen, de Stichting Musea en Herinneringscentra 40-45 waarin 14 landelijke musea zich verbonden hebben, de Oorlogsgravenstichting, de Stichting Liberation Route Europe en het Nationaal Comité 4 en 5 mei samenwerken. Het Platform, en ook deze dag, wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie VWS en het vfonds.
Het Platform is opgericht om de samenwerking en de afstemming te bevorderen tussen de verschillende organisaties die werkzaam zijn op het brede terrein van de Tweede Wereldoorlog. Binnen het Platform komen vier domeinen samen: onderzoek, educatie, musea en herdenken & vieren. Het is onze ambitie om samen en in samenhang de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog voor de toekomst levend en ook actueel te houden.
Dat is en blijft nodig constateren wij. Wij hebben ons, zoals wij hier samen zijn, allen op onze eigen manier toegelegd op de problematiek, de verhalen, de gevolgen, de lessen en vooral ook de vragen van de Tweede Wereldoorlog. Deze cruciale periode in de wereldgeschiedenis blijft belangrijk in het denken over onze houding ten aanzien van de vraagstukken van vandaag waar het gaat om oorlog verzet, vrijheid en medemenselijkheid.
Het zijn onderwerpen die zich er onverminderd voor lenen onderzoek te doen, gesprekken aan te gaan, nieuwe standpunten te ontdekken of juist oude standpunten te herijken. Blinde vlekken op te vullen of platitudes te doorbreken. Oude, al te gemakkelijke morele oordelen omver te werpen. Het is dan ook niet voor niets dat het congres vandaag in het teken staat van een van deze onderwerpen: namelijk Verzet.
Verzet; een thema dat keer tot stevige discussies leidt, vanzelfsprekendheden veronderstelt, maar ons ook keer op keer op het verkeerde been zet in het denken over onze menselijke aard. Een thema dat ook ruimte laat voor breed aanhaken, uitwisselen en, heel belangrijk: mogelijkheden biedt voor nieuwe gezichtspunten en verbindingen. Tegelijkertijd maakt het ons duidelijk wat ons bindt, toen en nu hier aanwezig in de drijfveren van het stelselmatig onder de aandacht brengen van verhalen, gebeurtenissen, in herdenken en in vieren.
In het essay dat hij voor het Nationaal Comité schreef, meent Frank van Vree, directeur van het NIOD, dat de vraag “Wat zou jij doen?” te vaak en te gemakkelijk wordt gesteld. Verzet is geen simpele keuze. Men kwam in verzet met lastige keuzes en veel dilemma’s. Deze complexiteit van het begrip verzet is nog steeds actueel. Niet om simpele vergelijkingen te maken, maar om te inspireren tot het stellen van de vraag: “Wanneer nemen wij zelf verantwoordelijkheid voor een ander?”
Hier in dit fort geven wij samen een aftrap voor een nationaal themajaar Tweede Wereldoorlog ‘2018 – Jaar van Verzet’. Een jaar waarin dit thema op allerlei mogelijke manieren onderwerp van aandacht zal zijn. Ik zei: “zal”. Maar, het themajaar is nu – vandaag 3 oktober – al begonnen! Al was het maar door uw aanwezigheid hier en het programma dat geheel ‘gekleurd’ is met dit thema.
Hierna krijgt u een presentatie van een eerste overzicht van activiteiten die nu al zijn opgepakt, zowel door deelnemers van het platform als van daarbuiten. Ik noem hier de 9 landelijke musea van de Stichting Musea en Herinneringscentra 40-45 en de bijzondere projecten die via een Call, een openbare oproep voor dit thema, zijn gehonoreerd door het vfonds (met dank aan de Nationale Postcode Loterij). Het biedt een aardige prelude van de variëteit die ons volgend jaar te wachten staat.
Wij hopen dat u vandaag geïnspireerd wordt mee te doen, aan te haken en anderen deelgenoot te maken. Gebruik te maken van de mogelijkheden die het platform daarvoor kan aanreiken. Over hoe u kunt aanhaken en met uw eigen activiteiten onderdeel wordt van de landelijke publiciteit. Hoe u geïnformeerd kunt worden en blijven.
We gaan uit van een jaar vol activiteiten die ons roeren en ons bewegen, ons verrassen en verbazen. Het themajaar zal rond 25 februari officieel starten, de datum waarop het verzet in Amsterdam en daarbuiten breed werd gedragen maar bloedig werd neergeslagen. Het logo van het themajaar herinnert daaraan. Eind volgend jaar zal ons volgende jaarcongres weer plaatsvinden. Dan maken wij de balans op van het themajaar. We doen dat met een verbinding naar de opening van het Oranjehotel die dan is voorzien, en ook met een vooruitblik naar 2019 en 2020: Jaren die in het teken zullen staan van 75 jaar bevrijding & de kunst van vrijheid.
Die verantwoordelijkheid vormt nog wel de belangrijkste basis voor het themajaar. Het uitgangspunt om uit te wisselen over de Tweede Wereldoorlog, het gesprek levend te houden over de waarde van de democratie – onze rechtstaat en menswaardigheid.
Gewoon u en ik samen, maar ook straks u en ik en de ander. Omdat we alleen samen verder komen, met besef van medemenselijkheid en verantwoordelijkheid voor de ander.
Ik wens u een heel inspirerende dag en themajaar toe!