De Geuzenactie, de Geus van 1940 en het Geuzenverzet

“Spoedig hoort ge meer. Laat ieder deze Geuzenplicht doen! Één voor allen, allen voor één!” Zo eindigt de tweede uitgave van de Geuzenactie van 18 mei 1940. De eerste versie werd op 15 mei 1940 verspreid door Nederland en was daarmee de eerste illegale krant van Nederland. Nummer 1 is niet bewaard gebleven, of heeft wellicht nooit bestaan.

Bernardus IJzerdraat was de auteur. In nummer 2 deed hij een aantal voorspellingen; zo schreef hij over voorraden die zouden worden weggehaald, de invoering van het bonnenstelsel en voorspelde hij onder andere de arbeidsinzet. Hij riep op tot een Geuzenactie: het kopiëren van het bericht en dit doorgeven aan andere betrouwbare Nederlanders. Hij benadrukte het belang dat de ketting niet mocht worden onderbroken.

Ook werd er een verzetsgroep opgericht, de Geuzen, een naam die verwijst naar het verzet tegen de Spaanse bezetting in de 16e eeuw. Het idee was dat er zich in Nederland een netwerk van dit soort groepen zou ontwikkelen. Men pleegde sabotage en was niet bang om zijn mening te uiten.

Een andere belangrijke verzetsdaad was de Geuzenactie zelf. Het blad werd vanaf juli 1940 gestencild, daarvoor typte men de korte bladen. Het kreeg tevens een nieuwe naam, De Geus van 1940. Het was Jan Kijne die IJzerdraat hierbij veel hielp, zowel met het maken als het verspreiden van het blad.

De groep werd in november 1940 verraden en 15 Geuzen werden op 13 maart 1941 gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte. Samen met hen stierven ook drie Februaristakers. Dit zijn de mannen die in het gedicht ‘De achttien dooden’ van Jan Campert genoemd worden. Andere Geuzen werden veroordeeld tot tuchthuizen en nog meer kwamen in het concentratiekamp Buchenwald terecht.