Zwarte Plak: pilotenhulp in de Peel

Veel Engelse en Amerikaanse piloten stortten tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland neer. Een groot deel van hen kreeg hulp van het verzet bij het ontsnappen aan arrestatie om vervolgens uit Nederland weggesmokkeld worden. Dit werd de pilotenhulp genoemd – een verzetsdaad waar de doodstraf op stond. Een gedeelte van die geallieerde piloten werd via vluchtroutes of pilotenlijnen in Limburg in veiligheid gebracht. Iemand die hier een belangrijke rol in speelde was Henri Vullinghs.

Eén zo’n plaats waar hulp aan piloten werd geboden was de Zwarte Plak in de Peel. Daar stonden de boerderijen van de familie Smedts, Geurts en Poels. Er gaan veel verschillende verhalen rond over het verzetswerk in de Zwarte Plak en vooral over de pilotenhulp die er plaatsvond. Hoeveel piloten er precies zijn geholpen, is niet zeker. De Zwarte Plak was tevens een belangrijk verzamelpunt van de Raad van Verzet (RVV), groep Deurne. Er waren verschillende schuilplaatsen gegraven en onder de paardenstal van de boerderij van de familie Smedts was een kelder, waar men voor een tijd gevangenen werd gehouden. De families hadden allerlei verschillende onderduikers bij hen thuis, van studenten tot Joden en piloten. Ook verzetsmensen konden in de Zwarte Plak een schuilplek vinden.

Naast de drie families waren er nog veel meer mensen en verzetsgroepen (zelfs uit andere provincies) betrokken. Zo waren er contacten met de familie van den Eynde in Zeilberg (Noord-Brabant) die voor meerdere piloten hebben gezorgd. De Zwarte Plak was een onderdeel van een veel groter systeem van piloten- en onderduikhulp in Noord-Limburg. Tenslotte moest men de piloten verzorgen, voeden, kleden en wegsmokkelen. Hiervoor was veel mankracht nodig. De piloten werden geholpen door koeriersters en koeriers en etappediensten die de piloten naar de grens begeleidden. Op 9 april 1944 arriveerde er voor het laatst een groep van 18 piloten op de boerderij van Poels. Op 23 april 1944 werden zij weer opgehaald door Cor van Staveren en nadien had men geen piloten meer op de Zwarte Plak.

Volgens Mathieu Smedts, één van de bewoners van de Zwarte Plak, vond verzetsman en priester Leo Moonen dat het, na de liquidatie van Frans van Bilsen (een Noord-Brabantse verzetsman), nodig was om een bisschoppelijke rechtbank op te zetten. Hij vond het belangrijk om verraders te berechten en wilde zo voorkomen dat men het heft in eigen hand nam. Er werd een rechtbank opgezet, die werkte niet hetzelfde als het Veemgericht in Friesland, waarvoor men een aanklacht met bewijs bij drie (voormalige) rechters van de rechtbank van Leeuwarden moest voorleggen. Kerkelijke autoriteiten waren niet vertegenwoordigd onder de ‘rechters’ in de Peel. In plaats daarvan waren er enkele juristen en andere belangrijke mensen in de gemeenschap die die rol op zich namen. De gevangenen werden bij de familie Smedts in de kelder vastgehouden.

Uiteindelijk ging het om vier verraders. Men vergaderde uitgebreid in de kleine voorkamer van de familie Smedts over de zaak. De beschuldigingen wisselden van geldafpersing van onderduikhelpers tot hulp aan de SD bij het verraden van joden. Nadat men een besluit genomen had over het lot van de beschuldigde, werd er eerst contact gelegd met Roermond, waar het bisdom zat. Hun antwoord werd per telegram in code teruggestuurd. Een belangrijk persoon hiervoor was Kapelaan van Enckevort; hij had goed contact met Roermond. Op 10 juli 1944 vonden er twee executies plaats.